[ Pobierz całość w formacie PDF ]

demokracji zawieraja symboliczne i zrytualizowane sekwencje, ktorych sens przekracza
czysta funkcjonalnosc.
W dziedzinie sprawiedliwosci pozostalo po dzis dzien wiele charakterystycznych formul i
ceremonii, np. przysiega wyzszego urzednika sadowego: Przysiegam dobrze i wiernie
wypelniac moje funkcje, skrupulatnie dochowywac tajemnicy rozpraw oraz sprawowac sie
jak godny i lojalny urzednik. Lawnicy skladaja przysiege na stojaco, po kolei, po uprzednim
odczytaniu jej tresci przez przewodniczacego, podnoszac reke w ustalony sposob.
Socjolog C.Riviere zwrocil uwage na roznorodnosc funkcji pelnionych przez obrzedy
swieckie szczegolnie w dziedzinie wladzy i kontroli:
1.uwierzytelnienie wladzy poprzez manifestacje sily, przemowienia, upamietnianie waznych
wydarzen; 2.potwierdzenie hierarchii, statusow pozwalajace liczacym sie osobistosciom na
regularne pojawianie sie w mediach i uczestnictwo w ceremoniach; 3.poswiadczenie wymiaru
moralnego dzieki systemowi wyroznien (zaszczyty, odznaczenia) i sankcji (nagany,
zawieszenie w czynnosciach); 4.animacja jako wynik zgrupowan o charakterze swiatecznym i
zabawowym.
Nalezy zauwazyc, ze w spoleczenstwach bardzo zroznicowanych i w systemie
demokratycznym rytualy powoduja czesciej integracje grupowa lub/i lokalna niz calkowita - z
wyjatkiem kilku swiat narodowych (14 lipca we Francji, Memorial Day w USA). Podobnie
jak w kosciolach, wiekszosc rytualow swieckich wiaze sie z dzialalnoscia partii (posiedzenia,
kongresy), zwiazkow zawodowych (marsze, strajki) oraz innych ugrupowan walczacych o
uznanie spoleczne (ruchy feministyczne, homoseksualisci, sekty, itd.). W tym sensie rytual
nie utwierdza istniejacego porzadku, lecz przyczynia sie do jego odnowy lub
zakwestionowania. Mozna wyroznic rozmaite wobec niego postawy: neutralnosc, kpina,
kreacja (promocja neorytualow).
Rytualy swieckie, podobnie jak religijne, rozpatrzymy, nie wyczerpujac oczywiscie tematu, w
trzech kategoriach: rytualy masowe, rytualy kontaktow miedzyludzkich i rytualy cielesne.
II. Rytualy masowe.
Sa one charakterystyczne dla spoleczenstwa, w ktorym istotne miejsce zajmuje opinia
publiczna oraz konsumpcja. Istnieje wiele form tych rytualow:
ceremonie, defilady, manifestacje upamietniajace jakies zdarzenia, ktorych znaczenie
polityczne sie zmienia, a klimat uczuciowy jest intensywny; gry sportowe roznego rodzaju -
mistrzostwa, wyscigi, olimpiady, w ktorych uczestnicza zawodnicy i publicznosc; swieta i
widowiska masowe przezywajace obecnie ewolucje, o ktorej juz wspominalismy.
Zaden z tych swieckich rytualow nie jest bardziej niz inne reprezentatywny dla naszej epoki,
lecz postaramy sie znalezc znaczace przyklady i aspekty problemu.
1. Religie polityczne.
Nalezy zaznaczyc, ze swieckie zgromadzenia o charakterze religijnym nie zawsze
przyjmowaly forme masowych ruchow politycznych, czasem byly to stowarzyszenia
pacyfistyczne, raczej zamkniete, a nawet tajne, jak np. masoneria. Religia polityczna, zywa w
Europie Zachodniej od ponad dwustu lat, moze byc uwazana za pewien rodzaj religii
cywilnej, kultywujacej braterstwo (bardziej lub mniej wybiorcze), koegzystujacej i
wspolzawodniczacej z religiami oficjalnymi, od ktorych zapozyczyla wiele elementow:
inicjacje, ceremonie, emblematy, jezyk sakralny oraz rytualy. W wydanym niedawno
slowniku (Dictionaire de la Franc - Maconnerie, PUF, 1987) artykul Obrzed zajmuje
trzydziesci stron.
Bez watpienia Rewolucja Francuska zrodzila pierwsze kulty polityczne mniej lub bardziej
oficjalne, np.: Kult Rozumu (celebrowany w katedrze Notre-Dame w Paryzu w 1793 r.), Kult
Najwyzszej Istoty (proponowany przez Robespierre'a Konwentowi), Kult Dekady, oparty na
kalendarzu o tej samej nazwie, skladajacy sie z obrzedow katolickich i masonskich. Nalezy tu
wspomniec o manifestacjach ludowych, pochodach, zgromadzeniach, ktore poprzedzily
powstanie swiat zbiorowych, np. Swieta Federacji, 14 lipca 1790 - swieta narodowego
Francji. Religia obywatelska miala takze swoje symbole - trojkolorowe kokardy, flage,
drzewa wolnosci i oltarze wznoszone w miastach i wsiach. Wedlug historyka Mathieza:
istnieje religia rewolucji, ktorej przedmiotem sa instytucja spoleczna i jej problemy [ Pobierz całość w formacie PDF ]