[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ny reprezentant Chris M. Sciabarra (ur. 1960) głosi możliwość wykorzystania
Marksowskiej dialektyki jako metodologii uzasadniającej  totalną wolność 104.
2æ% Geolibertarianizm (Geolibertarianism), biorÄ…cy nazwÄ™ od omawianych
tu już poglądów Henry ego George a i uznający jedynie prawo własności do
owoców własnej pracy, którego współczesnym rzecznikiem jest ekonomista Fred
E. Foldvary (ur. 1946).
3æ% Anarchizm mutualistyczny (Mutualist Anarchism)  podobnie jak geo-
libertarianizm uznający jedynie własność będącą owocem własnej pracy, lecz
nawiązujący również do idei XIX-wiecznego anarchoindywidualisty P.-J. Pro-
udhona, nazwanej przezeÅ„ mutualizmem (franc. mutualité, czyli  wzajemność ),
tj. wzajemnym świadczeniem sobie dobrowolnej pomocy przez jednostki lub ko-
operatywy produkcyjne; najbardziej znanym rzecznikiem tego nurtu, definiujÄ…-
cym go jako socjalizm wolnorynkowy (free-market socialism)105 jest ekonomista
Kevin A. Carson.
4æ% Zielony libertarianizm (Green Libertarianism), uznajÄ…cy wolny rynek
i prawa własności o tyle, o ile chronią one zdrowie i środowisko, stąd też ze-
spół właściwych mu poglądów nazywa się enwiromentalizmem wolnorynkowym
(free-market environmentalism)106 albo ekokapitalizmem (eco-capitalism), odróż-
103
Zob. J. Henke, Neolibertarian, December 17, 2004, http://www.qando.net/details.aspx
?Entry=650 [odczyt 29.11.2008].
104
Zob. Ch. M. Sciabarra, Total Freedom: Toward a Dialectical Libertarianism, Harrisburg,
PA 2000 [Sciabarra jest również autorem oryginalnej monografii Rand, ukazującej jej korzenie
intelektualne w rosyjskim radykalizmie  zob. id., Ayn Rand: The Russian Radical, Philadelphia,
PA 1995].
105
Zob. K. A. Carson, Studies in Mutualist Political Economy, Fayetteville, NC 2004.
106
Zob. T. L. Anderson, D. R. Leal, Free-market environmentalism, New York, NY 1991.
Jacek Bartyzel
44
niającym ekologów  zielono-błękitnych (Blue Greens) od  zielono-czerwonych
(Red Greens).
5æ% Feminizm indywidualistyczny (Individualist Feminism), którego repre-
zentantki, jak (Kanadyjka) Wendy McElroy (ur. 1951) czy Christina Hoff Som-
mers (ur. 1950), zwalczajÄ… feminizm polityczny (resp. gender feminism), uznajÄ…c
go za cyniczne wykorzystywanie kobiet, opowiadajÄ… siÄ™ natomiast za ochronÄ…
indywidualnych praw kobiety, co, ich zdaniem, wymaga zniesienia jakichkolwiek
przywilejów związanych z którąkolwiek z płci; są one zorganizowane w Sto-
warzyszeniu Feministek Libertariańskich (Association of Libertarian Feminists),
założonym w 1989 roku przez inicjatorkę ruchu107 Joan Kennedy Taylor (1926
2005).
Libertarianizm a lewica i prawica
Na koniec warto pokrótce choćby przyjrzeć się kwestii, jak libertarianizm
sytuuje się względem elementarnej stratyfikacji ideologii, doktryn i ruchów poli-
tycznych, jaką stanowi  identyfikowalna zarówno na osi horyzontalnej ( blisko
daleko ), jak wertykalnej ( góra dół )  antyteza ideowa: prawica lewica108?
Niektórzy libertarianie, jak wiadomo, starają się dowodzić, że libertarianizmu
nie da się wpasować w diadę  prawica lewica , że sytuuje się on ponad owym
podziałem. Uznając tę antytezę w ogóle za nieadekwatną do rzeczywistości po-
litycznej i z
le opisującą istotne podziały, libertarianie przeciwstawiają jej swój
znany, spopularyzowany przez Nolana, diagram (Nolan chart), który nie jest li-
nearny, lecz stanowi wypadkową stosunku danej ideologii do dwóch wolności:
osobistej (indywidualnej) i gospodarczej. W takim ujęciu libertarianie, jako wol-
nościowcy w każdym calu, sytuują się naprzeciwko  populistów (nazywanych
też  autorytarystami albo  totalitarystami ) wrogich wszelkiej wolności, mając
po bokach owego kwadratu (lub rombu) na drugiej przekÄ…tnej, po lewicy libera-
łów109 przychylnych wolności osobistej a wrogich gospodarczej, zaś po prawicy
konserwatystów przychylnych wolności gospodarczej, a wrogich osobistej.
Nie wchodząc tu w szerszy spór merytoryczny z dyskusyjną  mówiąc
eufemistycznie  metodą wyznaczania zasadniczych linii podziału w owym
107
Zob. J. K. Taylor, Reclaiming the Mainstream: Individualist Feminism Rediscovered,
Buffalo, NY 1992.
108
Odnośnie do zagadnienia antytezy  prawica lewica zob. klasyczne już studium Norberta
Bobbio, Prawica i lewica, przeł. A. Szymanowski, Kraków Warszawa 1996 [1995] oraz hasło
naszego autorstwa: «prawica lewica», [w:] J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia
polityczna, t. 1 Myśl polityczna: główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007, s. 324 326.
109
W znaczeniu amerykańskim, czyli socjaldemokratów.
Geneza i próba systematyki głównych nurtów libertarianizmu
45
diagramie, należy zauważyć, że konstrukcja ta wcale nie uchyla pytania o to, gdzie
znajduje się miejsce libertarianizmu względem prawicy i lewicy. Tak czy inaczej,
w Nolan chart jest on przecież pośrodku czegoś, co jest identyfikowane jako
lewica (Left-wing) i prawica (Right-wing), jakim zatem sposobem mógłby sam
uzyskiwać sui generis eksterytorialność? Metodologia, w której jedne elementy
przestrzeni podlegajÄ… jakiemuÅ› kryterium, a inne sÄ… spod jego obowiÄ…zywania
arbitralnie uwolnione, nie może zostać uznana za poprawną.
Nadto, inni (i reprezentatywni) libertarianie bynajmniej nie dystansują się do [ Pobierz całość w formacie PDF ]