[ Pobierz całość w formacie PDF ]

tego, czego chce. Wolność "zduszona" to wolność oddana w niewolę pożądliwości; szczytowym
aktem wolności jest tutaj wyrzeczenie się wolności, aczkolwiek sam akt wyrzeczenia nie jest niczym
innym, jak właśnie potwierdzeniem wolności. Gdy pierwsza wolność w męce podtrzymuje siebie,
druga chciałaby "uwolnić się" od siebie. Na jednej i drugiej ciąży przekleństwo zmarnowania.
Wolność skończona bez spotkania z wolnością Nieskończoną marnieje. Ale spotkanie z wolnością
Nieskończoną jest możliwe wyłącznie w chrześcijaństwie. Wprawdzie także Plotyn mówi o Dobru
i jego wolności, ale Dobro to trwa zamknięte w sobie, szczęśliwe z siebie, wyniesione ponad
wszystko, co jest brudne, także ponad wierzchołek dramatycznego trójkąta wolności. Okoliczność,
że jedynie w chrześcijaństwie możliwe jest zapośredniczające spotkanie wolności skończonej
z Nieskończoną, sprawia, że w dziejach ludzkiej wolności chrześcijaństwo odegrało tak ważną rolę.
"Miejscem klasycznym", w którym dopełnia się spotkanie wolności skończonej i Nieskończonej,
jest postać Jezusa Chrystusa. Spełnione w Chrystusie spotkanie i wzajemne przenikanie bóstwa
i człowieczeństwa stanowi szczytowy punkt dziejów zbawienia. Ono też określi kierunek dalszych
refleksji Balthasara nad wolnością. Balthasar cytuje następujące słowa Maksyma Wyznawcy: "Bóg
i człowiek są nawzajem dla siebie wzorami (paradeigmata): Bóg z miłości do człowieka tak dalece
się uczłowieczył, że uzdolnił człowieka do tego, by ten się przebóstwił; i człowiek został przez Boga
tak dalece zanurzony w Duchu niepoznawalnego, że człowiek postępując słusznie stał się przejawem
3
istotowo niewidzialnego Boga." Dalsze poszukiwania istoty wolności pójdą tropem "uczłowieczenia
Boga i przebóstwienia człowieka". Oczywiście, ścieżka główna poprowadzi w stronę chrystologii.
Jest to jednak chrystologia w bardzo szerokim znaczeniu, obejmująca nie tylko słowo o Synu, który
"przyszedł pełnić wolę Ojca", ale również słowo o dziejach duszy tych, którzy poszli śladami Syna.
Zastanówmy się teraz: jak - uwzględniając zarysowany horyzont rozważań o wolności -
przedstawia się u Balthasara podstawowa "definicja" wolności? Rzecz w tym, że musi ona objąć
zarówno wolność Boga, jak wolność człowieka i musi być otwarta na uczłowieczenie
i przebóstwienie. Wiemy, że koncepcji wolności jest wiele. W każdej z nich pada akcent na inne
doświadczenie - wybór, siłę, rozumienie. Co tutaj zostanie wysunięte na pierwszy plan? Mówiliśmy
już o pierwszeństwie wymiaru dobra; wolność jest "wydarzeniem" agatologicznym. To jednak nie
wszystko.
Trzy momenty wydają się istotne: wdzięczność, posiadanie, wspaniałomyślność. Wdzięczność
wiąże się ze sposobem przyjmowania wolności, a więc odnosi się wyłącznie do człowieka, dwa
dalsze momenty dotyczą człowieka i - uwzględniwszy spiralę rozumienia - Boga.
Właściwym sposobem przeżywania wolności jest u wierzącego chrześcijanina wdzięczność.
Wolność nie jest - jak wspomniałem - udręką człowieka, jego "skazaniem", lecz "łaską" - "łaską
wyzwolenia" i możliwością "przebóstwienia". Wdzięczność jest możliwa tam, gdzie żyje świadomość,
że weszło się w posiadanie "skarbu", który można zaprzepaścić, ale który daje się również
pomnożyć. Skarb ten stwarza nadzieję na nowe skarby. Jeden dar jest podstawą następnych darów.
Gdzie wolność, tam nadzieja. Na co nadzieja? Jaka nadzieja? Nadzieja na "przebóstwienie".
Ponieważ Bóg się "uczłowieczył", przed człowiekiem otwarła się droga "przebóstwienia".
Postępowanie po tej drodze polega na wzajemności wolności. Bóg wybiera i powołuje, człowiek
wybiera Tego, który go wybrał i tym sposobem odpowiada na powołanie. Czy w tej "wymianie"
wolności człowiek nie znika? Czy nie roztapia się w Bogu jak kropla w morzu? Wrócimy do tego.
W dalszych określeniach wolności pojawia się słowo "Selbstbesitz" - "posiadanie siebie": "alle
4
Freiheit als Selbstbesitz erscheinen lasst" . "Wszelka wolność odsłania się jako posiadanie siebie." [ Pobierz całość w formacie PDF ]